Çölyak Hastalığı: Belirtileri, Tanısı ve Glutensiz Beslenme Rehberi

Çölyak hastalığı, bağışıklık sisteminin gluten adı verilen proteine karşı anormal tepki vermesi sonucu ince bağırsağın zarar gördüğü bir otoimmün hastalıktır. Bu durum, besinlerin doğru emilimini engelleyerek birçok sağlık sorununa yol açar. Çölyak hastalığı, dünya genelinde her 100 kişiden 1’inde görülür ve ömür boyu süren glutensiz beslenme ile kontrol altına alınır.

Çölyak Hastalığı Nedir?

Çölyak, buğday, arpa, çavdar ve bunların türevlerinde bulunan gluten proteinine karşı vücudun verdiği bir bağışıklık tepkisidir. Gluten tüketildiğinde bağışıklık sistemi ince bağırsak mukozasına zarar verir. Bu da vitamin, mineral ve besinlerin emilimini olumsuz etkiler.

Otoimmün bir hastalıktır: Bağışıklık sistemi kendi dokularına saldırır.
Tedavisi yoktur, ancak glutensiz diyetle tamamen kontrol altına alınabilir.
Genetik yatkınlık ve çevresel faktörler rol oynar.

Çölyak Hastalığının Belirtileri

Belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterir. Bazı kişilerde hafif sindirim sorunları olurken, bazılarında ciddi sağlık problemleri görülebilir.

Sindirim Sistemi Belirtileri:

Şişkinlik, gaz ve karın ağrısı
Kronik ishal veya kabızlık
Kilo kaybı
Yağlı, kötü kokulu dışkı

Diğer Belirtiler:

Demir eksikliği anemisi
Halsizlik ve yorgunluk
Ciltte döküntü (Dermatitis Herpetiformis)
Kalsiyum eksikliği ve kemik erimesi

Çölyak Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Kan Testleri: Gluten tüketirken yapılan anti-TTG ve EMA antikor testleri.
Biyopsi: İnce bağırsaktan alınan örnekle kesin tanı konur.
Genetik Test: DQ2 ve DQ8 genleri taşıyıp taşımadığını gösterir.

Teşhis için gluten tüketimi devam ederken test yapılması önemlidir.

Çölyak Hastaları Nasıl Beslenmeli?

Çölyak hastaları için glutensiz diyet hayat boyu uygulanmalıdır. Gluten içeren tüm gıdalar beslenme listesinden çıkarılır.

Tüketilebilecek Besinler:

Pirinç, mısır, karabuğday, kinoa
Patates, sebze ve meyveler
Et, balık, yumurta
Süt ve süt ürünleri (laktoz intoleransı yoksa)
Glutensiz un ve ekmek çeşitleri

Kaçınılması Gerekenler:

Buğday, arpa, çavdar, bulgur
Makarnalar, normal ekmek, börek
Gluten içeren soslar ve işlenmiş gıdalar

Glutensiz Basit Tarif: Karabuğday Unlu Kek

Malzemeler:

2 yumurta
1 su bardağı karabuğday unu
1/2 su bardağı badem unu
1/2 su bardağı süt (bitkisel süt de olur)
2 yemek kaşığı zeytinyağı
1 çay kaşığı kabartma tozu

Yapılışı:

Yumurtaları çırpın, süt ve yağı ekleyin.
Un ve kabartma tozunu karıştırın.
Önceden ısıtılmış 180°C fırında 25-30 dk pişirin.
Sağlıklı ve glutensiz kekiniz hazır!

Çölyak Hastaları için Önemli İpuçları

Etiket okumayı alışkanlık haline getirin.
Çapraz bulaşmayı önleyin: Aynı bıçak, kesme tahtası veya tost makinesi gluten bulaştırabilir.
Glutensiz sertifikalı ürünleri tercih edin.
Vitamin ve mineral takviyesi için doktor kontrolünde olun.

Çölyak ve Sosyal Yaşam

Çölyak hastalığı sadece fiziksel değil, sosyal açıdan da dikkat gerektirir. Dışarıda yemek yerken restoranlara glutensiz seçenekleri sorabilir, kendi glutensiz ürünlerinizi yanınızda taşıyabilirsiniz. Günümüzde birçok kafe ve market glutensiz ürün seçenekleri sunmaktadır.

Sonuç:

Çölyak hastalığı, doğru beslenme ile kontrol altına alınabilen bir hastalıktır. Ömür boyu glutensiz diyet uygulamak bağırsak sağlığını korur, belirtileri ortadan kaldırır ve yaşam kalitesini artırır.